Praca dyplomowa jest to pisemne dzieło, które napisanie i obronienie jest niezbędne do zdobycia przez ucznia, studenta lub doktoranta ukończenia danej szkoły lub uczelni, a zarazem zdobycia tytułu zawodowego licencjata, inżyniera lub magistra, a także stopnia naukowego doktora lub doktora habilitowanego.

Praca dyplomowa przyjmuje postać dzieła literackiego liczącego od kilkudziesięciu do kilkuset stron, podzielonego na rozdziały i podrozdziały. Może być napisana zarówno pod kątem czysto teoretycznym, jak i zawierać opis wykonywanych badań eksperymentalnych i obserwacji z natury.

Niezbędnym elementem każdej pracy  musi być jednak samodzielna interpretacja autora oraz odpowiednie wnioski jakie autor ma zamiar wyciągnąć z pracy. Każda praca dyplomowa powinna być pisana pod opieką i kontrolą promotora, czyli tzw. „opiekunem pracy dyplomowej”. Pisanie pracy kończy się jej obroną poprzedzoną zazwyczaj wystawieniem jej recenzji przez recenzenta. Obrona pracy przyjmuje zazwyczaj formę ustnego egzaminu obejmującym zakresem materiał zawarty w pracy lub poznany podczas studiów.